Van Dale groot woordenboek der Nederlandse taal : supplement op de achtste vermeerderde druk – Dr. C. Kruyskamp

Beschrijving

Van Dale groot woordenboek der Nederlandse taal :  supplement op de achtste vermeerderde druk

De dikke Van Dale, of beter gezegd het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, is ongetwijfeld het bekendste woordenboek in België en Nederland. Dit bijna anderhalve eeuw oude woordenboek heeft een boeiende en niet geheel onbewogen geschiedenis achter de rug.

Men kan de loopbaan van de Van Dale ruwweg in drie periodes verdelen: van de eerste tot en met de zesde editie wordt het woordenboek eigenlijk alleen maar uitgebreid en is het eerst en vooral een verklarend woordenboek. Taalkundige informatie is beperkt. Opmerkelijk – maar historisch natuurlijk wel verklaarbaar – in deze eerste uitgaven is enerzijds het grote aantal Franse woorden die al dan niet vernederlandst zijn (plainte, remarqueeren, casseeren, adouceeren, indisponibel, poursuiveeren…) en anderzijds natuurlijk de grote hoeveelheid oer-Nederlandse woorden die nu op zijn minst ouderwets of zelfs puristisch aandoen (voorbeeld: wrijfvuurhoutje voor lucifer).

Hierna, vanaf 1950, volgt de “Kruyskamp-periode” (zevende tot en met de tiende editie). Het woordmateriaal van Van Dale wordt door Dr. Cornelis Kruyskamp – aanvankelijk redacteur van het WNT – allereerst “kritisch verwerkt en geschift”, wat noodzakelijk was omdat in de zesde editie nog zowat de hele woordenschat van de tweede editie terug te vinden was. De korte voorberichten uit de eerdere edities worden vervangen door een elf pagina’s tellende voorrede die nogal wat stof doet opwaaien. Overbekend en vaak aangehaald is de passage waarin hij stelt dat hij “vanuit de aard der zaak” niets anders kon doen dan zich op Noord-Nederlands standpunt stellen. Het Noord-Nederlands vormt namelijk “de hoofdschotel” en Zuid-Nederlanders worden “gewaarschuwd” dat hun woorden en uitdrukkingen niet of verkeerd begrepen worden in het noorden. Kruyskamp breidt het woordenboek vier edities lang aanzienlijk uit, en hij vult zijn uiterst heldere definities vaak aan met nuttige taaltips. Het loopt echter wat uit de hand met de labeling van de woorden: in de tiende editie wemelt het van zogenaamde “Zuidnederlandse” woorden en woordbetekenissen; het lijkt erop dat elk woord dat niet strikt tot het “Algemeen Beschaafd” behoort Zuid-Nederlands is.

Dit en een aantal andere zaken worden gecorrigeerd vanaf de elfde editie. Het woordenboek wordt opnieuw herzien en de labeling wordt consequenter gemaakt. “Zuidnederlands” wordt eindelijk overboord gegooid omdat het veel te dubbelzinnig is; het zeldzame (en nooit in de afkortingenlijst vermelde) labeltje “Amst.” wordt gelijkgesteld met “gewestelijk” enz. Aliënismen worden niet langer “grof” of “verwerpelijk” genoemd (ook al is de opvatting daaromtrent nog springlevend) maar worden steeds vaker met het neutralere “leenvertaling” aangeduid. Vanaf de twaalfde editie wordt ook etymologische informatie en andere taalkundig interessante informatie opgenomen.

Zie voor verdere TOELICHTING ook de TITELPAGINA van het boek !